صنعت چاپ در معنای کلمه شاید بسیار قابل درک باشد اما وقتی از منظر تخصص به آن نگاه می شود داری بخش های بسیاری است که هر کدام داری ویژگی مهم، استراتژیک و خاصی است.
آژانس خبری چاپ و بسته بندی ایران، در بخش چاپ بر روی فلز و قوطی باید توجه داشت با توجه به اینکه ورق های مصرفی در قوطی سازی های ایران اغلب وارداتی هستند اما لاک ها و مرکبهای مصرفی تا حد قابل توجه ایی در داخل کشور تولید می شوند.
آشنایی و شناخت دقیق تر مشخصات فنی این موادهمراه با رعایت استانداردها و دستورالعمل های مربوطه در مرحله لاک زنی و چاپ وپخت می تواند به تولید بهتر و با کیفیت تر و ضایعات کمتر بینجامد. اهمیت این روند و رعایت کیفیت این روزها با توسعه این بخش از چاپ و گسترش نیاز داخلی بیش از پیش جایگاه ویژه ایی پیدا کرده است.
چاپ بر روی قوطی شامل بخش هایی است که شباهت به سایر روش ششهای چاپی دارد، این بخش ها عبارتند از: پیش از چاپ، لاک و کوتینگ و پروسه چاپ و پس از چاپ
آماده سازی و پیش از چاپ
قوطی های حلب یا تین پلیت، یکی از انواع بسته بندی است که کاربردهای متنوعی دارد. درون قوطی ها به طور معمول با لاک پوشش داده می شود و بیرون آن بر اساس سفارش چاپ می شود. چاپ تین پلیت به روش افست انجام می گیرد. در این روش که در ایران از رواج بسیار بالایی نیز برخوردار است ابتدا مراحل آماده سازی فایل صورت میگرد، سپس زینک های در بخش پیش از چاپ تهیه می شود. در چاپ بر روی قوطی نیز مانند چاپ افست کتاب و نشریات برای کارهای پرتیراژ، پلیت ها را می سوزانند تا استقامت و تیراژ پذیری آنها افزایش یابد.
ماشین چاپ حلب نیز دارای ساختاری مانند ماشین های افست چاپ ورقی است، با این تفاوت که حرکت ورق فلزی به صورت مستقیم انجام میشود و سیلندرها روی آن می چرخند و مانند کاغذ به دور سلیندرها نمی چرخد. تفاوت دیگر چاپ بر روی فلز و قوطی با چاپ کاغذ و مقوا، حرارت دادن فلز ضمن عبور از کوره های مخصوص است.
لاک زنی
لاک زنی در چاپ بر روی فلز و قوطی نیز از جمله مسایلی است که به عنوان یکی از مهم ترین عوامل مطرح است. داخل قوطی که در تماس با محتوا و مواد غذایی است باید با لایه ای از لاک پوشیده شود. به طور استاندارد سطح فلز باید در یک نوبت لاک اندود گردد، اما در بعضی مواقع مانند مشکلات ماشین لاک زنی و کیفیت ناکارآمد لاک، این عمل دوبار تکرار می شود تا نتیجه مطلوب به دست آید.
به طور عمده در این شرایط لاک دوم برای پوشش کامل لاک اول استفاده می شود. اگر یک نقطه کوچک داخل قوطی با لاک پوشیده نشود، قوطی زنگ زده و باعث خرابی محصول داخلش می شود. شایان ذکر است که به صورت معمول درون قوطی های مربوط به مواد غذایی را دو بار و داخل قوطی های صنعتی یک بار لاک زده می شود. به طور مثال می توان به لاک شماره ۱۲۸۷که مخصوص مواد غذایی است، اشاره کرد.
پس از انجام مرحله لاک زنی، فلز باید در کوره قرار گیرد تا عملیات پخت به طور کامل انجام شود. اگر لاک کمتر از مقدار زمانی که در دستورالعمل مربوطه قید شده داخل کوره بماند، خوب پخته نخواهد شد و از سطح فلز جدا خواهد شد.معمولا لاک ها سفیدرنگ بوده و دارای تاریخ مصرف هستند. اگر در مرحله لاک زنی از لاک تاریخ مصرف گذشته استفاده شود، قوطی پس از مدتی دچار زنگ زدگی می شود.
اصل استفاده از لاک در درون قوطی برای حفظ محصول داخل آن است. البته نوعی لاک بیرونی نیز وجود دارد که برای سر و ته قوطی مصرف می شود و به طور عمده به رنگ طلایی است. اما کوتینگ را روی سطح فلز وخارج قوطی را برای بهتر انجام شدن عملیات چاپ انجام می دهند. در ایران لاک و کوتینگ مناسب تولید می شود.
پروسه چاپ
ورقه های فلزی که عملیات چاپ روی آنها صورت میگیرد از قبل باید چربی زدایی و جرقه گیری شده باشند، تا امکان چاپ روی آنها میسر شود. بعد از انجام عملیات چربی زدایی، می توان با کنترل رطوبت هوا از اکسیدشدن ورق ها جلوگیری کرد.پس از انجام مراحل آماده سازی پلیت و ورق چاپی، ورق های فلزی با سیستم مک و باد از روی سینی بلند شده و به ماشین چاپ تغذیه می شوند. ماشین های فعلی به طور عمده دو رنگ هستند و اگر کاری چهار رنگ باشد، ابتدا دو رنگ اولیه چاپ شده و قبل از چاپ دو رنگ بعدی ورق در کوره قرار می گیرد تا خوب پخته شود و مرکب روی فلز ثابت شود.
ماشین های جدید دو رنگ، در هر ساعت شش هزار ورق را چاپ می کنند در حالی که ماشین های قدیمی تنها توانایی چاپ ۴هزار ورق را در ساعت داشتند.
ماشین های چاپ فلز به صورت یونیت و سه سیلندری کار می کنند. بعد از چاپ هر رنگ ورق درون ماشین به صورت افقی حرکت کرده و به یونیت چاپ بعدی منتقل می شود. ترکیب رنگ یکی از اساسی ترین مساله ای است که مورد توجه چاپخانه های فلز قرار میگیرد چرا که آنها در بسیاری از مواقع در به دست آوردن رنگ دلخواه دچار مشکل می شوند. بعضی از رنگ ها در کار چاپی نیازمند ترکیب چندین رنگ هستند که با ترکیب چهار رنگ اصلی به سرعت می توان به رنگ مورد نظر رسید.
ترکیب رنگ چاپ شده پس از گذر از کوره اندکی تغییر پیدا می کنند که در این موضع مرکب های ایرانی رفتار خوبی از خود نشان داده و تغییر چندانی نمی کنند. مرکب خارجی نسبت به مرکب ایرانی گران تر است اما در بیشتر چاپخانه ها از مرکب ایرانی استفاده می شود که البته این مرکب جوابگوی نیاز موجود هست.
پس از چاپ آخرین رنگ، روی کار ورنی زده می شود. خط چاپ، ورنی و کوره ممکن است به صورت پیوسته و پشت سر هم قرار گیرند در اصطلاح این لاین باشد ، یا به طور مستقل باشند و آفلاین که در این صورت سرعت خط تولید کاهش چشمگیری می باید.
عملیات ورنی زنی با همان سیلندری مخصوص چاپ انجام می گیرد. به این شکل که به همان اندازه ای که می خواهیم ورنی روی کار اعمال شود لاستیک مورد نظر بریده خواهد شد. در ضمن برای لا ک زنی هر محصول باید یک سیلندر لاستیکی به ابعاد، اندازه ورق، لبه کار و مارجین مناسب و مطابق نقشه آن کار تهیه شود.
مرحله پایانی و پس از چاپ
پس از پایان عملیات چاپ، ورق باید ایتدا چک و بررسی و پس از تایید کیفیت داخل کوره قرار گیرد. طول کوره های معمولی حدود ۲۶الی ۳۳متر است. داخل کوره زنجیری تعبیه شده است که ویکت ها روی آن نصب شده ، ورق ها را به صورت تک تک در طول آن به جریان درآورد. اگر ورق ها روی هم قرار گیرند، به دلیل خیس بودن، خراشیده شده و از بین می روند. حرکت ورق ها در کوره به صورت اتوماتیک انجام می شود. کارهای چاپ شده باید با همان سرعتی که چاپ شده اند از کوره بگذرند و اگر سرعت کم باشد احتمال سوختن ورق وجود دارد. درون کوره ۲تا ۳مشعل گازی وجود دارد.شعله ها به طور مستقیم با یک مخزن بزرگ بسته برخورد می کنند. در آن قسمت خازن هایی وجود دارد که به طور مستقیم گرما را پخش و به ورق می رساند. شعله نباید به طور مستقیم با ورق در تماس باشد و بایستی حرارت و دمای کوره در کل مسیر تونل یکسان باشد تا ورق را نسوزاند.
علاوه بر این دما باید کنترل شود تا باعث تغییر رنگ در لاک و رنگ نشود. در انتهای کوره دو هواکش بزرگ وجود دارد تا ورق ها را خنک کند و به دمای اولیه برگرداند. در غیر این صورت ورق ها به دلیل بیش ازحد داغ بودن به هم می چسبند. پس از عبور ورق از کوره و شروع مراحل تکمیلی کار، ورق های چاپ شده، در قسمت قوطی سازی قیچی می شوند و از روی خط تا، خم شده و شکل نهایی قوطی را به خود می گیرند.
در فرم دهی تنوع زیادی است که متاسفانه این تنوع هنوز در بسته بندی کالاهای ایرانی جایگاهی ندارد. بازار مصرف ایران به نوعی است که وارد کردن تجهیزات مورد نیاز این کار مقرون به صرفه به نظر نمی رسد. اغلب تولیدکنندگان به دنبال این هستند که از بسته بندی تضمین شده در بازار استفاده کنند. بد نیست یادآوری شود که بین کشورهای خاورمیانه، ترکیه هم از نظر چاپ و هم از نظر تنوع در شکل قوطی پیشرفت بیشتری داشته و در همسایگان جنوبی عربستان به این روش چاپی پرداخته است.
در ایران با توجه به تغییر ضایقه و توسعه تبلیغات توجه به چاپ بر روی فلز و قوطی بیش از پیش شده است و شاهد حضور استفاده برندهای صاحب نام مواد غذایی از بسته بندی فلزی هستیم.
