نشر کودک؛ از خطوط قرمز تا گرانی کاغذ
تهران-ایرنا- نشر کودک و نوجوان یکی از مهمترین حوزه های نشر است که نیازمند بازنگری در بحث های محتوایی است؛ محتوایی که نباید به قیمت طرد آثار، قدرت اثرگذاری و بومی سازی خود را از دست بدهد.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، انتشارات کودکان یکی از بخش های اصلی در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود که امسال و در سی و دومین دوره خود، همانند گذشته در این نمایشگاه حضور داشت. نشر کودکان که علاوه بر مشکلات عمومی ای چون مساله افزایش قیمت ها و وارداتی بودن تمامی کاغذ مصرفی ،دچار مشکلاتی ممیزی و خطوط قرمزی نیز هست که بعضا کار را دشوار می سازند.
ممیزی هایی که باعث طرد و نادیده گرفتن بخشی از آثار خارجی و ترجمه می شوند؛ این طرد البته یکسره باعث حذف نمی شود چرا که کانال های متعددی چون ماهواره، سی دی ها، فضای مجازی و اینترنت امکان دستیابی گسترده ای را برای نسل امروز در مواجهه بی واسطه با آنان فراهم می سازد. این مساله باعث می شود که طرد تنها باعث از دست دادن قدرت اثرگذاری و بومی سازی آثار از طرف انتشارات داخلی شود.
**ترجمه بیشتر و بهتر از تالیف است
مقسمی مدیر داخلی یکی از انتشارت کودکان در توضیح مهمترین و بزرگترین ضعف و بحران در وضعیت این روزهای صنعت نشر در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا بیان داشت: مشکل اصلی در انتشارات کودکان که خیلی تعیین کننده شده، مشکل تولید و ابزار آن یعنی کاغذ و چاپ و صحافی است؛ در حال حاضر هم تهیه و تدوین سخت شده است و هم هزینه ها بالا رفته است. یعنی ما کارهایی را که قبلا کاغد گلاسه کار می کردیم، کلا حذف شده است؛ چون آنقدر قیمتش بالا رفته که توجیه خرید برای مصرف کننده ندارد. طبیعتا وقتی این کارهایی که روی گلاس بوده برود روی کاغذ معمولی، کیفیتش پایین می آید و متاسفانه اینها همه در کیفیت کلی کار اثر گذار هستند چرا که کاری با کیفیت پایین تر به دست مخاطب می رسد؛ البته اگر برسد.
وی افزود: این گرانی ها هم که پیش آمده است کم کم سطح قدرت خرید مردم را پایین برده است و طبیعتا سطح بیشتری از عایدیشان صرف کالای اساسی می شود و چون متاسفانه کتاب جزو کالاهای ضروری برای نیست، به حاشیه می رود.
این مدیر انتشارات با توضیح این مطلب که آنچه در نشر کتاب در رده سنی کودک خیلی بیشتر استقبال می شود طنز است و در رده سنی نوجوان کارهای فانتزی و تخیلی، بیان داشت: وضعیت فروش ما امسال هم به لحاظ تعداد کتاب ها هم به لحاظ عددی و ریالی خوب بود و حتی با توجه به افزایش قیمت ها (امسال افزایش سی درصدی قیمت داشتیم) نسبت به سال گذشته رشد فروش داشتیم ولی در کل شرایط تولید برای خودمان هم سخت است. و این را می بینیم که مردم به سختی تهیه می کنند و به نظرم در صنعت نشر کودکان خیلی آینده روشنی پیش روی ما نیست.
مقسمی با توضیح اینکه بیشتر تولیدات این انتشارات ادبیات داستانی بوده و امسال زمینه های غیر داستانی علمی و کتاب های مهارت زندگی برای کودکان اضافه شده است، خاطرنشان کرد: نسبت کتاب های انتشارات ما شصت درصد ترجمه به چهل درصد تالیف است. در همه جای دنیا همین است. چه در ادبیات کودک و چه در سایر نشرها. در هر کشوری، کتاب های ترجمه هم بیشتر هستند و هم بهتر؛ چون شما در یک کشور حضور دارید و (نزدیک ۲۴۰ کشور در دنیا وجود دارد) و بخشی کتاب های خودت است و از ۲۳۹ کشور دیگر دنیا بهترین کارهایشان را انتخاب کرده، برمی دارید و چاپ می کنید.
« شما به خود فرانسه هم رجوع کنید که ادبیات آن معروف است، کیفیت کارهای ترجمه از کارهای تالیفی بهتر است؛ چون بهترین کارهای روسیه و آلمان و آمریکا و ژاپن و … را گذاشته اند. ولی در مورد کشور خودی این گونه است که همه کارهای ضعیف و متوسط و قوی درهم و کنار هم است. یعنی این مساله حساسیت برانگیزی نیست که چرا ترجمه برتر است».
وی در پاسخ به این سوال که آیا وقتی بحث آموزش برای کودکان مطرح است، لزوم تاکید بر فرهنگ بومی است و متعاقب آن تالیف نباید پررنگ باشد توضیح داد: این مساله را به طور کلی قبول ندارم چون بخش هایی درست است ولی یک سری موضوعات هستند که فرامرزی هستند و به مرز جغرافیایی ارتباطی پیدا نمی کنند؛ یک سری دغدغه ها و پرسش هایی در ذهن هر انسانی هست که ذات انسانی است و ربطی ندارد که شما ایرانی باشید یا ایتالیایی. در نتیجه اینجا ترجمه و تالیف فرقی ندارند.
«مثلا ما در کتاب هایمان کتابی در مورد داوینچی داریم و این یک هنرمندی است که در مرز جغرافیایی مشخصی نمی گنجند. ولی در کنار آن تالیف هم داریم و یک سری از جنبه هایی که ذاتا بومی هستند بیشتر پرداخته شده اند کمااینکه ما خودمان در انتخاب کتاب های ترجمه به این نکات توجه داریم. یا چیزی که ما به ازایی در فرهنگ ما نداشته باشد و ملموس نباشد را قاعدتا تولید نمی کنیم چون اساسا ارتباطی بین کودک و آن موضوع برقرار نمی شود».
** کاغذ و باز هم کاغذ
«قدیانی» معاون یکی از انتشارات کودکان نیز ضمن گلایه از وضعیت کاغذ و مقوا به عنوان پیش نیازهای کار یک انتشارات گفت: از سال گذشته تاکنون مشکل اصلی انتشارات به ویژه کودکان، کاغذ بوده است و دولت توانسته تا حدودی کاغذ ما را تامین کند ولی ما چون کار کودک می کنیم و مصرف مقوایمان هم خیلی بالا است، این واقعا معضل شده، قیمت ها وحشتناک بالا است و نقدینگی بسیار بالایی را به ما تحمیل کرده است.
«کاغذی که به درد انتشارت و کار کودک بخورد تماما وارداتی است و مقوا هم همچنین؛ مقوایی هم که برای کارتن سازی و کارهایی از این دست مورد نیاز است و در داخل تولید می شود را هم با قیمت های خارجی حساب می کنند. حتی محصولاتی که از پتروشیمی خودمان تامین می شود (مانند سلفون های شیرین و یا سی دی) اینها را هم به قیمت دلار حساب می کنند. مانند پسته ای که با قیمت دلار گران شده است این ها هم به همین منوال است».
این معاون انتشارات در توضیح این که انتشاراتش تنوعی از موضوعات آموزشی و بعضا صرفا سرگرمی تا کتاب هایی که از شاهنامه و قصه های کهن ایرانی را منتشر می سازد و سعی کرده اند که ترجمه هایشان با با فرهنگ خودی سازگاری داشته باشند گفت: درصد ترجمه و تالیف ما پنجاه پنجاه است و شاید در حال حاضر تعداد کارهای تالیفی ما بیشتر هم شده باشد. کارهای ترجمه هم اکثرا از تصاویرشان استفاده شده است و متن ها دوباره با نظر کارشناسان بازنویسی شده اند.
قدیانی در توضیح بهره گیری از نظر کارشناسان افزود: چند کارشناس داریم که برخی از قدیم و به صورت تجربی اصول کار را فراگرفته اند و برخی تحصیلات دانشگاهی دارند.
«خدارا شکر امسال فروش ما خوب بوده است و البته دلیلش این است که ما به نسبت گرانی ها، قیمت هایمان را خیلی افزایش نداده ایم و سود خودمان را تا جایی که توانسته ایم کم کردیم».
**لزوم سهل گیری به جای سخت گیری
این معاون انتشارات کودکان ضمن گلایه از دیدگاه و برخورد برخی از مسوولین خاطرنشان کرد: خیلی از مسوولین بسیار تک بعدی به کتاب های کودکان نگاه می کنند. مثلا اگرچه ما در کتاب های ترجمه هم اصول تناسب با فرهنگ خودمان و بازنویسی بر این اساس را در دستور کار داریم ولی زمانی که مسوولین و ارگان هایی می خواهند خرید کنند یک سری کتاب ها را به خاطر خارجی بودن سریع از فیلترشان خارج می کنند و نمی خرند. در صورتی که فلان شخصیت معروف مورد تقاضای کوددکان است.
«بهتر است آن شخصیت با چارچوبی از طرف خودمان به کودک ارائه شود تا این که آن را از ماهواره یا سایر رسانه هایی مانند اینستاگرام و فضاهای مجازی که به وفور وجود دارند، بگیرد. مثلا شخصیتی مانند «فِروزن» که امروز دختر بچه ها خیلی دنبال آن هستند بهتر است که از طرف ما به کودکان ارائه شود تا یک رسانه خارجی.
وی تاکید کرد: ممیزی روی نوع تصاویر و برخی از کلمات خاص وجود دارد. کلماتی که به عشق و عاشقی نزدیک می شوند و یا روابط دختر و پسر را خیلی نزدیک نشان می دهد؛ ما خودمان ممیزی ها را رعایت می کنیم و معمولا کارهایی که به ارشاد ارائه می دهیم، بدون مشکل پذیرفته می شود. وقتی ما خودمان سال هاست که در این حوزه مشغول به کار هستیم و ممیزی ها را رعایت می کنیم بهتر است در جاهایی به ما قدرت مانور داده شود که متاسفانه این دیدگاه در بین مسوولین خیلی ناچیز است.
پژوهشم**۹۴۸۰**
