حذف قیمت از پشت جلد کتابها/ افسارگسیختگی بازار کاغذ به نشر رسید
در پی گرانی بی‌سابقه کاغذ تحریر در بازار، ناشران در چاپ جدید کتاب‌هایشان اقدام به حذف قیمت پشت جلد کرده‌اند. اما آیا این قانونی است؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کاغذ تحریر روز گذشته در بازار به مرز یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده است، به گفته کارشناسان در یک هفته گذشته کاغذ بالغ بر ۷۰ درصد به ویژه در قطع ۶۰ در ۹۰ که عمده مصرف آن توسط ناشران است، افزایش قیمت داشته است. این افزایش قیمت آن هم کمتر از دو ماه مانده به برگزاری نمایشگاه کتاب سی و چهارم این نگرانی را ایجاد کرده که قیمت کتاب افزایش قابل توجهی پیدا کند.
پرواز قیمت‌ها از پشت جلد کتابها
انتقادات و اعتراضاتی از سوی ناشران در هفته‌های گذشته نسبت به افزایش قیمت کاغذ در روزهای پایانی سال رسانه‌ای شده است، در این راستا برخی از ناشران اقدام به انتشار کتاب‌های خودن بدون قیمت پشت چلد کرده‌اند، برخی ناشران درگذشته در برخی موارد این‌چنین کتاب‌های خود را منتشر کرده و بعد برچسب قیمت می‌گذاشتند، اما با گرانی‌های اخیر بازار کاغذ، این امر فراگیرتر شده و ناشران مختلفی نسبت به آن اقدام کرده‌اند.
برخی از کتابفروشان در روزهای اخیر این موضوع را مطرح کرده‌اند که کتاب‌هایی که به تازگی از سوی مراکز توزیع به دستشان می‌رسد، بدون قیمت پشت جلد چاپ شده و ناشر برچسب قیمت برای کتاب تهیه کرده است، اما آیا این برچسب‌گذاری‌های قیمت بدون درج قیمت پشت جلد قانونی است؟
هومان حسن‌پور: چاپ کتاب بدون برچسب غیرقانونی است
هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در این زمینه می‌گوید: در مواردی دیده شده که ناشر قیمت کتاب را درج کرده و بعد با علامت ضربدر قرمز قیمت دیگری درج کرده است. از سوی دیگر برخی ناشران کتاب را بدون قیمت منتشر میکنند، که قانونی نیست و نباید اعلام وصول داده شود.
وی ادامه میدهد: از آنجایی که کتاب تنها کالایی است که در زمان تولید قیمت‌گذاری شده است، ناشر این اجازه را دارد که با برچسب‌گذاری در مواردی قیمت کتاب را تغییر دهد، در حوزه کتاب تغییر قیمت و برچسب‌زدن به دو شکل انجام میشود؛ نخست اینکه قیمت جدید توسط ناشر به کتاب الصاق میشود که این کار مجاز است. در واقع ناشران حق دارند روی کتاب‌هایشان برچسب قیمت جدید بچسبانند، اما در حالت دوم، زمان فروش کتاب است که به‌صورت خودسرانه و غیرقانونی این افزایش قیمت توسط فروشنده اعمال میشود.
آیا کتاب برای مردم گران است؟
قیمت کتاب یکی از مسائل پرچالش حوزه نشر در سال‌های اخیر بوده است. عده‌ای از کارشناسان بر این باورند که با گران شدن قیمت کتاب، این کالا اندک سهمی را که از سبد برخی خانوارها دارد، را نیز از دست خواهد داد و عده‌ای دیگر قیمت کتاب را با کالاهای دیگری از جمله ساندویج و پیتزا مقایسه میکنند و بر ارزان بودن کتاب مانور میدهند. اما واقعیت کدام است؟ آیا کتاب برای مردم گران است؟
مشاهدات نشان میدهد که اگرچه ممکن است خانوارهای ایرانی برای یک شب بیرون از منزل شام خورن کنار هم وجهی بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان را بپردازند، اما در خرید کتاب محتاطانه‌تر عمل خواهند کرد، این مهم در خرید کتاب برای کودکان و نوجوانان شاید کمتر نمود داشته باشد، اما در خرید کتاب بزرگسال به خوبی به چشم می‌خورد.
با وجود مناقضشات موجود بر سر قیمت کتاب، آن‌چیزی که در واقعیت مشاهده میشود، این است که افزایش قیمت کتاب خرید آن را تحت تأثیر قرار داده است. این مهم در آخرین دوره نمایشگاه کتاب تهران که پس از دو سال وقفه کرونا در اردیبهشت برگزار شد، به خوبی عیان بود، ناشران به رغم افزایش فروش ریالی نسبت به دوره‌های گذشته با کاهش فروش تعداد عناوین مواجه شدند؛ این یعنی قیمت کتاب افزایش یافته و قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده بود.
کتاب در نمایشگاه سی و سوم ۴۴ درصد گران‌تر از نمایشگاه سی و دوم
بر اساس آمارهای نشر متوسط قیمت کتاب در اردیبهشت ماه سال ۹۸ همزمان با سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران ۳۵ هزار تومان بوده است که این رقم در اردیبهشت ماه جاری به ۶۳ هزار تومان افزایش یافته است؛ به عبارت دیگر کتاب ۴۴ درصد گران شده است.
از سوی دیگر مشاهدات میدانی نشان میدهد که در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۱ قیمت متوسط یک کتاب ۶۰۰ صفحه‌ای ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان و قیمت متوسط یک کتاب ۱۰۰ تا ۲۰۰ صفحه‌ای ۶۰ تا ۱۰۰هزار تومان بوده است؛ بنابراین افزایش قیمت‌ها واقعی است و حتی فراتر از آن‌چیزی است که آمارها نشان میدهند.
در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران کاغذ تحریر بندی یک میلیون تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بوده است، امروز کاغذ به بندی یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان نزدیک شده است، به نظر می‌رسد ما برای نمایشگاه سی و چهارم با وضعیت پیچیده‌تری به لحاظ قیمت کتاب و استقبال مخاطبان مواجه خواهیم شد. از همین روست که برخی ناشران زودتر دست به کار شده تا بتوانند بدون درج قیمت با برچسب قیمت، جبران ضرر و زیان احتمالی خود را بدهند.
اگر ناشری هفته گذشته سفارش چاپ یک کتاب ۱۰۰ صفحه‌ای را به چاپخانه‌دار داده باشد، محاسبه قیمت او برای کتاب با کاغذ بندی ۷۰۰ هزار تومان(۶۰ در ۹۰) بوده است، او امروز این کاغذ را باید بندی یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان تهیه کند، بنابراین محاسبه قیمتی که برای کتاب مورد نظر داشته با محاسبه قیمتی که امروز باید داشته باشد، تفاوت دارد.
حسن‌پور در این زمینه می‌گوید: کتاب تنها کالایی است که زمان تولید قیمت‌گذاری میشود، سایر کالاها در حین توزیع است که قیمت‌گذاری میشوند. کتابی که امروز با قیمت مشخص توسط ناشر منتشر میشود، تا دو سال بعد هم که قیمت کاغذ و خدمات چاپ افزایش قابل توجهی پیدا کرده باید به همان قیمت فروخته شود. در حالیکه در کالاهای دیگر چنین نیست.
اعتبار قیمت‌گذاری متوجه چه کسی است؟
وی اعتبار قیمت‌گذاری را متوجه ناشر می‌داند و می‌گوید: اگر ناشری کتابش را برچسب قیمت می‌گذارد، قبل از اعتراض باید به این بیاندیشیم که این ناشر اگر کاغذی که برای انتشار کتاب صرف کرده را نگه می‌داشت، امروز سرمایه‌اش چند برابر نبود؟ ناشران تلاش میکنند که قیمت‌ها را بشکنند، اما تا زمانی که کاغذ در دسترس نباشد و کاغذ با نرخ مناسب توزیع نشود، نمیتوان کاری کرد، قیمت بالا خواهد رفت و کشش فرهنگی جامعه ما نیز آنچنان نخواهد بود که شعار نمایشگاه کتاب را عملیاتی کند.
راه حل کاهش قیمت کتاب چیست؟
شاید در وهله نخست سریعترین پاسخ به این سؤال این باشد که هیچ راه حلی جز پایین آمدن هزینه‌های تولید نیست. هزنیه‌هایی که حالا در سایه افزایش قیمت کاغذ، افزایش تعرفه خدمات چاپ و … بالا رفته است. اما آیا این شدنی است؟
تولید کاغذ در داخل کشور در سال‌های پیش رو میتواند تا اندازه‌ای مشکل را مرتفع کند، اگرجه کاغذ دولتی در ماه‌های گذشته در میان ناشران توزیع داشته اما هنوز پاسخگوی همه نیازهای نشر نیست. بنابراین باید برای وضعیت فعلی چاره‌ای دیگر نیز اندیشید.
در اینکه انتشار کتاب بدون قیمت پشت جلد و برچسب‌گذاری کتاب قاعدتا با توجه به وضعیت نامناسب اقتصادی نشر انجام شده است، اما آیا مصرف‌کننده باید زیر بار این مسئله برود و به صورت غیررسمی جبران‌کننده ضرر و زیان ناشر باشد؟ اگر ناشر قرار است ضرر و زیان خود رااین چنین جبران کند؟ تکلیف مصرف‌کننده چه خواهد شد؟ جز این است که در آینده نزدیک دایره مخاطبان کتاب در کشور تنگ‌تر و تنگ‌تر خواهد شد؟a
