چگونه می‌توان فلزهای گران‌بها را از وسایل موجود در خانه استخراج کرد؟
در طول فصل شیوع کرونا و قرنطینه می‌توانید کارهای عقب‌افتاده‌ی خانه‌تکانی را انجام دهید. در این مدت، شاید تمیز کردن آشپزخانه یا اتاق‌ها را در اولویت خود قرار دهید. اگر برای خانه‌تکانی نیاز به کمی انگیزه دارید، می‌توانید به گنج‌های مخفی در گوشه کنارهای خانه فکر کنید. با جستجوی اشیای قدیمی در گوشه‌کنارهای خاک خورده، می‌توانید فلزها و مواد معدنی ارزشمندی را پیدا کنید. این اشیا همان منابع طبیعی ضروری هستند که دنیای مدرن به آنها وابسته است؛ بنابراین خانه‌ها و حیاط آنها، معدنی از مواد ضروری هستند.
در سراسر جهان، میلیون‌ها دستگاه الکترونیکی بلااستفاده مثل موبایل‌های قدیمی، کنسول‌های بازی ازکارافتاده، قطعات کامپیوتری منسوخ یا پرینترهای قدیمی را می‌توان پیدا کرد. هر کدام از این اشیا از فلزهای معدنی مثل مس، نقره و حتی طلا و مجموعه‌ای از عنصرهای ارزشمند تشکیل شده‌اند.
نکته‌ی کلیدی اینجا است که می‌توان برخی از این فلزها را استخراج و بازیافت کرد و حتی دوباره از آنها استفاده کرد؛ اما قبل از آنکه به شکار گنج‌های خانگی بروید باید به هشدارهای مقام‌های محلی درباره‌ی عدم تولید زباله‌های بیشتر توجه کنید؛ زیرا در این شرایط، امکان خدمات‌رسانی کمتر است؛ بنابراین فعلا فلزها را استخراج و جمع‌آوری کنید و آنها را برای بازیافت آماده کنید.
از میان تلفن‌های هوشمند و زباله‌های الکترونیکی، حتی می‌توان به طلا رسید
عده‌ای معتقدند باتوجه به بحران کووید ۱۹، می‌توان از منابع ارزشمند فلزات استفاده کرد و به‌جای استخراج مواد خام جدید از زمین در مناطق شهری به جستجوی آنها پرداخت. با یافتن مواد مخفی در دستگاه‌های قدیمی، شاید دیگر نیازی به استخراج مواد خام جدید نباشد و امکان بازیافت و استفاده‌ی مجدد از آنها وجود داشته باشد. جیمز هورن، مدیر پروژه‌ی انجمن WEEE، سازمان بازیافت اتحادیه‌ی اروپا می‌گوید:
با افزایش بازدهی و کاهش هزینه‌ی بازیافت و افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت به دفع صحیح زباله‌ها، استخراج از معادن شهری به‌تدریج به گزینه‌ای پایدار تبدیل خواهد شد.
برای مثال، مدالهای المپیک توکیو را در نظر بگیرید که انتظار می‌رود تا تابستان ۲۰۲۱ به تعویق بیفتد. بین آوریل ۲۰۱۷ و مارس ۲۰۱۹، فلزهای بیش از شش میلیون تلفن همراه جمع‌آوری شدند و تقریبا ۷۲ میلیون تن ضایعات الکترونیکی از دستگاه‌های تلفن همراه داوطلبان سراسر جهان برای تولید تقریبا ۵۰۰۰ مدال طلا، نقره و برنز به کار رفتند.
معدن‌کاوی و استخراج شهری، می‌تواند به ساخت آینده‌ای پایدارتر کمک کند و در عین حال وابستگی به استخراج فلز از معادن را به نصف کاهش دهد. سال‌ها است انسان با استخراج معادن، مصرف بی‌رویه و تولید زباله در حال اتمام منابع غیرتجدیدپذیر زمین است. طبق برخی تخمین‌ها، در صورتی که مصرف منابع کل جمعیت ۷/۸ میلیاردی زمین به‌اندازه‌ی اروپایی‌ها باشد، نیاز به زمینی ۲/۸ برابر اندازه‌ی فعلی خواهد بود. اگر مصرف کل دنیا مانند سبک زندگی آمریکایی باشد، نیاز به زمینی پنج برابر اندازه‌ی فعلی خواهد بود.
استخراج بی‌رویه‌ی منابع، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به محیط زیست خواهد زد. به نقل از سازمان ملل، صنعت استخراج و معادن، عامل اصلی نیمی از نشر کربنی سراسر دنیا و بیش از ۹۰ درصد نابودی تنوع زیستی هستند. استخراج منابع در طول پنجاه سال گذشته سه برابر شده است. امروزه یافتن بسیاری از منابع دشوارتر و پرهزینه‌تر از گذشته شده است و هزینه‌های زیست‌محیطی استخراج هم افزایش یافته‌اند.
مردم در سراسر ژاپن، دستگاه‌های الکترونیکی قدیمی خود را برای تهیه‌ی ۵۰۰۰ مدال طلا، نقره و برنز بازی‌های المپیک اهدا کردند
هورن می‌گوید معادن شهری صرفا شامل وسایل الکترونیکی نمی‌شوند بلکه به‌طور کلی هر کالای بدون استفاده‌‌ای در انبارها، فروشگاه‌ها، سازمان‌ها، خانه‌ها را می‌توان در این دسته قرار داد؛ اما آیا تا امروز تمام موارد مورد نیاز استخراج شده‌اند؟ و آیا معادن شهری برای جبران استخراج سنتی کافی هستند؟
ضایعات الکترونیکی و برقی یکی از مهمترین منابع معدنی است زیرا تلفن‌های قدیمی، لپ‌تاپ‌ها، کالاهای آشپزخانه، تلویزیون‌ها و دیگر دستگاه‌ها، فلزهای ارزشمندی مثل طلا، نقره، پالادیوم و مس را در خود دارند و از این فلزها حتی می‌توان برای تولید دستگاه‌های جدید الکترونیکی استفاده کرد.
سالانه در سراسر جهان، نزدیک به ۵۰ میلیون تن ضایعات الکترونیکی تولید می‌شود. این مقدار برابر با ۶۰۰۰ برج ایفل است و هر سال ۳ الی ۴ درصد رشد می‌کند. آسیا با آمار ۱۸ میلیون تن ضایعات در سال ۲۰۱۶، تولیدکننده‌ی بیشترین میزان ضایعات الکترونیکی بود درحالی‌که آمار ضایعات آمریکا ۱۱/۳ میلیون تن، آفریقا ۲/۲ میلیون تن و اقیانوسیه ۰.۷ میلیون تن بود. اقیانوسیه با اینکه کمترین حجم ضایعات الکترونیکی را دارد، بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی ضایعات به ازای هر شهروند به شمار می‌رود. به‌طوری‌که هر شهروند اقیانوسیه ۱۷/۳ کیلوگرم ضایعات الکترونیکی تولید می‌کند درحالی‌که هر آفریقایی به‌طور میانگین ۱/۶ کیلوگرم زباله‌ی الکترونیکی تولید می‌کند.
اروپا با تولید سالانه ۱۲/۳ میلیون تن ضایعات باتری و قطعات الکترونیکی، دومین تولیدکننده‌ی بزرگ ضایعات الکترونیکی است. در میان این ضایعات تقریبا ۳۳۰ هزار تن مس و ۳۱ تن طلا وجود دارد. ازآنجاکه کاربرد این فلزات در دستگاه‌های قدیمی‌تر بیشتر بوده است، فلزات به‌دست‌آمده از این دستگاه‌ها برای تولید ۱۴/۳ میلیون تن قطعه‌ی الکترونیکی و باتری جدید کافی خواهد بود. طبق تخمین‌ها، سالانه برای تولید قطعات الکترونیکی جدید در اروپا به ۲/۹ میلیون تن پلاستیک، ۲۷۰ هزار تن مس، ۳۵۰۰ تن کبالت و ۲۶ تن طلا نیاز است.
درنتیجه می‌توان به‌جای استخراج مواد معدنی از زمین و آسیب به محیط زیست، از مواد معدنی و ضایعات موجود دوباره استفاده کرد. Umicore یکی از شرکت‌هایی است که به‌دنبال محقق کردن این رویا است، این شرکت سابق استخراج در بلژیک امروزه به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بازیافت در سراسر جهان تبدیل شده است. هدف این شرکت، توسعه‌ی بازار معادن شهری است و تمرکز اصلی آن بر باتری‌ها از جمله باتری وسایل برقی و استخراج مس، نیکل و کبالت از این وسایل است. به گفته‌ی مارجلین اسکیرز، سخنگوی Umicore:
می‌توان فلزها را بدون از دست دادن خواص، بی‌نهایت بار بازیافت کرد. همچنین می‌توان آنها را به فروش رساند یا از آنها در باتری‌های جدید استفاده کرد.
اروپا یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ضایعات الکترونیکی است. در این ضایعات، فلز کافی برای تولید دستگاه‌های جدید الکترونیکی وجود دارد
Umicore آمار بازیافت سالانه‌ی خود را اعلام نکرده است اما مدعی است:
ما ظرفیت بازیافت ۷۰۰۰ تن باتری را داریم که برابر با ۲۵۰ میلیون باتری تلفن همراه، دو میلیون باتری دوچرخه‌ی الکتریکی یا ۳۵ هزار باتری وسایل برقی است.
کبالت یکی از فلزهای پرتقاضا در شرایط فعلی است که یکی از عناصر ضروری برای تولید باتری‌های لیتیوم یونی تلفن‌های هوشمند و خودروهای برقی است. قیمت کبالت بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ با افزایش ۳۰۰ درصدی روبه‌رو بود. با این حال، بیش از ۶۰ درصد از کبالت دنیا از جمهوری دموکراتیک کنگو تأمین می‌شود. صنعت معدن در این کشور با نیروی کار کودک و نابودی محیط زیست گره خورده است. درنتیجه بازیافت باتری‌های موجود می‌تواند نقشی حیاتی را در منابع پایدار کبالت ایفا کند.
به گفته‌ی اسچیرز، از طریق بازیافت دستگاه‌های قابل‌حمل قدیمی شهروندان اروپایی در طول ۲۰ سال گذشته، می‌توان کبالت کافی برای تولید حداقل ده میلیون وسیله‌ی برقی را تأمین کرد. به گفته‌ی Umicore، از یک تن باتری تلفن همراه، می‌توان به ۱۳۵ تا ۲۴۰ کیلوگرم کبالت رسید. البته میزان کبالت به نسل تلفن همراه هم بستگی دارد و تلفن‌های هوشمند کبالت بیشتری دارند. به گفته‌ی این شرکت همچنین می‌توان ۷۰ کیلوگرم مس و ۱۵ کیلوگرم لیتیوم را از همین حجم تلفن همراه بازیابی کرد. حتی می‌توان از قطعات الکترونیکی موجود در یک تن تلفن همراه به ۱ کیلوگرم نقره و ۲۳۵ گرم طلا رسید. این آمار را می‌توان با استخراج سنتی مقایسه کرد که در هر تن سنگ فلز تنها ۱۰۰ گرم نقره و ۲ الی ۵ گرم طلا پیدا می‌شود.
استخراج فلزهایی مثل کبالت از زمین، کار خطرناک و کثیفی است و اغلب در کشورهای توسعه‌نیافته انجام می‌شود
به این ترتیب، معدن‌های شهری می‌توانند بسیار غنی‌تر و با ارزش‌تر از معدن‌های فلزی سنتی باشند. به نقل از Sintef، مؤسسه‌ی پژوهشی نروژی، انرژی موردنیاز بازیافت فلزها، ۱۷ برابر کمتر از انرژی لازم برای استخراج مواد خام آنها است. طبق یافته‌ها هزینه‌ی استخراج مس و طلا از تلویزیون‌های قدیمی در چین، بسیار کمتر از هزینه‌ی استخراج این فلزها از معدن است. دیدگاه‌های فوق، در حد تئوری هستند. به گفته‌ی هورن:
در عمل هنوز با دستیابی به این اهداف فاصله داریم. در درجه‌ی اول کل ضایعات الکترونیکی بازیافت نمی‌شوند، در حال حاضر نرخ بازیافت در اروپا تنها ۳۵ درصد است. در درجه‌ی دوم، به دلیل فرایند‌های موجود پالایش، کل عناصر بازیافت نمی‌شوند. برای مثال، نسبت بازیافت فلزهای ارزشمند موجود در ضایعات الکترونیکی اروپا در سال ۲۰۱۴، تنها یک درصد بود.
اروپا امیدوار است آمار استخراج فلزهای شهری را افزایش دهد و تا سال ۲۰۲۰ به ۵ درصد و تا ۲۰۳۰ به ۳۰ درصد برسد. به گفته‌ی هورن: «حتی اگر به اهدافمان برسیم، هنوز با تأمین مقادیر مورد تقاضا فاصله داریم.» چالش دیگر، دستیابی به سنگ‌های معدن فلزی در معادن شهری است. بسیاری از دستگاه‌ها، کابل‌ها، شارژرها و مبدل‌هایی که بخش زیادی از معادن شهری را تشکیل می‌دهند به شکل مناسبی جمع‌آوری نشده‌اند و بسیار پراکنده و حتی مخفی هستند و دسترسی به آنها دشوار است. چالش اصلی بازیافت مواد ارزشمند، استخراج نیست بلکه مهندسی شیمیایی پیچیده و سطح سواد است. به‌گفته‌ی آنا ماریا مارتینز، کارشناس تولید و پردازش فلزها در استینف:
طبق گزارش‌ها، در حال حاضر یک سوم از ضایعات الکترونیکی اروپا به شکلی مناسب جداسازی و مدیریت شده است. دیگر سازمان‌های ثبت‌نشده هم برای جمع‌آوری و پالایش مناسب این فلزها اقدام کرده‌اند. گرچه برخی سازمان‌ها هم به شکلی نامناسب یا غیرقانونی به استخراج و پالایش این فلزها پرداخته‌اند.
می‌توان بدون نیاز به استخراج از معادن، از دستگاه‌های الکترونیکی قدیمی برای تولید دستگاه‌های جدید استفاده کرد
به گفته‌ی مارتینز، یکی از موانع بر سر این پروژه، ناآگاهی مصرف‌کننده است. بسیاری از افراد، وسایل الکترونیکی قدیمی خود را نگه می‌دارند، به امید روزی که دوباره از آنها استفاده کنند اما این اتفاق هرگز نمی‌افتد. طبق پژوهش انجمن سلطنتی شیمی روی خانوارهای بریتانیا، بیش از نیمی از دستگاه‌های الکترونیکی بی‌استفاده در خانه‌ها تلنبار شده‌اند. در مجموع می‌توان تخمین زد تقریبا ۴۰ میلیون گجت بی‌استفاده در خانه‌ها وجود داشته باشد. طبق تخمین‌های انجمن WEEE (ضایعات الکترونیکی)، میانگین دستگاه‌های الکترونیکی هر خانه‌ی اروپایی (ضایعات و دستگاه‌های مفید)، در مجموع به ۲۴۸ کیلوگرم می‌رسد که ۱۷ کیلوگرم آن را باتری تشکیل می‌دهد.
طرح‌هایی مثل بازیافت حاشیه‌های خیابان یا بازگشت به خرده‌فروش‌ها، از طرح‌های WEEE در اروپا هستند؛ اما به گفته‌ی مارتینز: «با این حال این طرح‌ها برای بازیافت محصولات خانوارها کافی نیستند.» از طرفی ایالات متحده، هیچ قانون ملی را برای مدیریت ضایعات الکترونیکی تصویب نکرده است و این کار را برعهده‌ی ایالت‌ها گذاشته است. تنها ۲۵ ایالت به قانون‌گذاری برای ضایعات الکترونیکی پرداخته‌اند که کالیفرنیا از میان آنها پیشتاز است. اسچیرز از شرکت یومیکور معتقد است کلید اصلی، روش جمع‌آوری مناسب است. او می‌افزاید:
بخش زیادی از دستگاه‌های الکترونیکی قابل حملی مثل تلفن‌های همراه، در کشوی میز خانه‌ها می‌مانند. چالش اصلی، تشویق افراد برای بازیافت این دستگاه‌ها است؛ بنابراین جمع‌آوری، چالش اصلی در این راه است.»
بااینحال، روش دیگر کاهش استخراج، در درجه‌ی اول، مصرف کمتر است. به گفته‌ی هورن:
مسئله‌ی افزایش بازیافت به این سادگی نیست. مواد خام هم باید در بسیاری از نقاط به شکلی بهینه مصرف شوند. برای مثال، از طریق افزایش طول عمر محصول، تغییر نگرش مصرف‌کننده نسبت به مالکیت و مصرف، تکامل روش‌های تولید و خرده‌فروشی و همچنین سهولت استفاده‌ی مجدد می‌توان به این هدف دست پیدا کرد.
حتی طرح‌های غیرمرتبط با معدن مثل طرح تعمیر اتحادیه‌ی اروپا هم می‌توانند مفید واقع شوند. طبق این طرح، تولیدکنندگان باید دستگاه‌ها و قطعاتی با طول عمر بیشتر تولید کنند. در حال حاضر، دستگاه‌های بی‌استفاده صرفا دور انداخته می‌شوند و در زباله‌دان‌ها یا جعبه‌هایی در گاراژ‌ها و گوشه کنارهای خانه‌ها رها می‌شوند. به گفته‌ی مارتینز: «اگر معدن‌ها در چین یا آفریقا باشند، قیمت بازار مواد اولیه بسیار ارزان می‌شود.»
اما سؤال اصلی این است که خرید کالای ارزان با آثار زیست محیطی و انسانی مخرب چه پیامدهایی دارد و آیا مردم تمایلی به کاهش، استفاده‌ی مجدد یا بازیافت کالاهای خود دارند؟ حالا زمان مناسبی برای ارزیابی مجدد کالاها، ضایعات الکترونیکی و کاهش مصرف، استفاده‌ی مجدد یا بازیافت آنها در خانه‌هایتان است. می‌توانید در خانه‌ی خود تعداد زیادی از عناصر جدول تناوبی را پیدا کنید.
