خودکفایی در تولید کاغذ راهکار نهایی ناشران برای رفع بحران
تهران-ایرنا- مدتی است بازار نشر با بحرانی به نام «کمبود کاغذ» مواجه است بحرانی که به اعتقاد ناشران جز با خودکفایی در تولید داخلی حل نمی شود.
به گزارش روز دوشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا نشست «بررسی موضوع بحران کاغذ و راهکارهای عبور از وضع اکنون» با حضور متولیان نشر و کاغذ و همچنین برخی نمایندگان مجلس به همت مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد.
میثم نیلی مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی در این نشست گفت: امروز کاغذ به نوعی از کالاهای اساسی حذف شده است، در حالی که می‌توان با همین یارانه‌های تخصیصی و حتی با آوردن تکنولوژی، کارخانه‌های کاغذ را دوباره احیا کرد. اگر یارانه مطرح‌شده تجمیع شود و به سمت تولید کارخانه برود، چه‌بسا می‌توان پیشرفت‌هایی داشت، ورود تکنولوژی از سایر کشورها به داخل هم می‌تواند راه خوبی باشد.
وی همچنین اعتقاد داشت: تصورم این است که از دولت گرفته تا دستگاه‌های اجرایی که توان سرمایه‌گذاری دارند، مثل بانک‌ها و هر ستاد و بنیادی اگر جدی و فعالانه وارد کار نشوند، ضربۀ سنگین‌تری خواهیم خورد.
**از تولید کاغذ استقبال نمی‌شود
محسن مهرآبادی از ناشران دفاع مقدس گفت: هدف و تمرکز نباید روی واردات کاغذ باشد چراکه مشکلات خودش را دارد. کارهایی نیز خودمان انجام داده‌ایم تا وضع بهتر شود، همان طور که قبل‌تر نیز طرح بازیافت را برای حل مشکل کاغذ در سه استان انجام دادیم؛ اما متأسفانه گویا امروز استقبال برای تولید نیست.
وی ادامه داد: انگار حتماً باید به مرزی برسیم که دیگر نتوانیم نفس بکشیم و نشر به نفس‌های آخرش برسد تا به فکر حل گرفتاری‌ها بیفتند. ما الان نیاز به تولید کاغذ داریم. بازیافت در دنیا حرف اول را می‌زند یعنی استفاده از هر ماده‌ای که قابلیت تبدیل به کاغذ را دارد. پس بهتر است به این موضوعات به‌طور جدی فکر کنیم.
**باید کنترل جدی‌تری روی کاغذ مصرفی اعمال شود
عباس حسینی نیک مدیرمسئول انجمن ناشران دانشگاهی نیز عنوان کرد: در شأن کشور ما نیست که کارخانه‌های کاغذ مواد اولیه‌شان را از خارج وارد کنند در حالی که در همین منطقۀ هفت‌تپه از تفاله‌های نیشکر می‌شود ۳۵۰هزار تن کاغذ تولید کرد همان رقمی که دقیقاً به اندازۀ مصرف کشور است. در حالی که سراغ این منابع نمی‌رویم.
وی ادامه داد: خوشبختانه وضع کارگروه کاغذ بهتر شده است اما همچنان مشکلات دیگری پابرجاست، چنان‌که هنوز بانک مرکزی ارزی به کاغذ اختصاص نداده است و حتی وضعیت کاغذ تبدیل به موضوع قضایی شده که این خودش جنبه منفی دارد. امروز باید با ارز آزاد و غیره هم کاغذ وارد شود تا بتوان از التهاب بازار کاغذ کم کرد. نیاز بازار نشر ۵۰هزار تن کاغذ است هرچند که باید حدود ۱۰۰هزار تن وارد کرد تا به حد تعادل رسید.
وی افزود: برای توزیع کاغذ نیز باید بهتر برنامه‌ریزی کرد چون حجم ناشران کفاف یک مجرا یعنی وزارت ارشاد را نمی‌دهد. پس باید به طرق دیگری جدی‌تر کنترل کرد که حتی کاغذ با ارز دولتی را به نرخ آزاد در بازار نفروشند.
** بانک مرکزی ارز کاغذ صنعتی را جدا کند
مهدی اسماعیلی مدیر اتحادیه تعاونی‌های ناشران ایران و مسئول کارگروه توزیع کاغذ به ناشران نیز در این سمینار گفت: ما تولید کاغذ را جدی نگرفته‌ایم وگرنه با این همه مشکل مواجه نبودیم. مثلاً کارخانه کاغذ مازندران ظرفیتی دارد که اگر بتوان آن را به بخش خصوصی واگذار کرد، قادر است نیاز نشر را جواب دهد؛ یعنی چیزی حدود ۶۰هزار تن که نیاز مصرفی بازار نشر است.
وی همچنین گفت: همین الان مشکل تخصیص ارز داریم، چنان‌که بانک مرکزی ۱۰۰میلیون دلار به این ماجرا اختصاص داده است اما حدود ۱۴میلیون فقط مصوبات کارگروه کاغذ بود و بقیه به کاغذ مصرفی صنعتی می‌رسد، پس مشکل تعداد نهادهای مجوزدهنده هم هستند. ما نباید نگاه صنعتی به بازار نشر داشته باشیم، لااقل کاغذ حوزۀ نشر و مطبوعات را از حوزۀ صنعت جدا کنیم. این تفکیک انجام نشده است.
اسماعیلی تصریح کرد: امروزه واردکردن کاغذ بسیار هزینه‌بر است. لااقل بانک مرکزی ارز کاغذ صنعتی را جدا کند و البته واقعاً ارز تخصیصی را بپردازد تا کمی از مشکلات حل شود. یکی از مشکلات ما بوروکراسی اداری است به‌طوری که کاغذی هم که وارد می‌شود باید از چند سیستم دولتی بگذرد تا به دست ناشر برسد.
** معضل دلالان کاغذ را باید جدی گرفت
محمدرضا صالحی رئیس انجمن ناشران کمک‌آموزشی نیز یادآور شد: مصرف بازار نشر حدود ۶۰ تن است ولی باید پرسید که آیا ارز تخصیص داده‌شده به کاغذ، در عمل به دست ناشران رسیده و اینکه آیا ناشری که کاغذ را گرفته، آن را تبدیل به کتاب کرده است؟
وی با بیان اینکه ناشران تا الان برای سرمایه‌گذاری در حوزۀ کتاب عادت به تأمین کتاب به شکل نقدی نداشته‌اند، اضافه کرد: تمرکز ناشران ما بیشتر روی تولید محتوا بوده است. در عین اینکه ما محتوای آماده داریم اما متأسفانه هم‌اکنون ناشر مجبور است سرمایه‌گذاری را روی تأمین کاغذ بگذارد.
وی افزود: معضل دلالان کاغذ را باید جدی گرفت، چرا که همین‌ها هستند که قیمت کاغذ را جابه‌جا می‌کنند. در عین اینکه مصرف کاغذ غیر ناشران نیاز به هم‌فکری جدی‌تری دارد. متولیان تأمین و تخصیص ارز مشخص‌اند اما ثبت سفارش به تنهایی فایده‌ای ندارد.
رئیس انجمن ناشران کمک‌آموزشی خاطرنشان کرد: ما چندین کارخانۀ کاغذ در ایران داریم که به‌راحتی می‌توانند نیاز بازار نشر را تأمین کنند. اگر تشکل‌های نشر بتوانند حتی بخشی از این کارخانه‌ها را داشته باشند، یعنی کارخانه در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد، این مشکل هم حل خواهد شد.
** نباید با تغییر یک معاون قوانین نشر هم عوض شود
نادر قدیانی مدیر انتشارات قدیانی نیز در این نشست گفت: من به صراحت می‌گویم که نیاز کاغذ امروز ما ۱۲۰هزار تن است، نه آماری که اعلام می‌کنند. ناشران ما را زیر فشار گذاشته‌اند. همین طور هم ناشر مجبور می‌شود آمار غلط بدهد.
وی افزود: باید در حوزۀ نشر روی مدیریت بازار و خصوصاً بحث نظارت دقت بیشتری کرد، نباید با تغییر یک معاون وزیر یا مدیرکل، قوانین نشر هم عوض و بازار نشر سراسر استرس شود. فراوانی کاغذ به هر قیمتی هم که باشد، باید به‌صورت معین و مشخص روی آن نظارت شود.
** اراده‌ای برای حل مشکل کاغذ و خودکفا شدنش نیست
تورانیان عضو انجمن های نشر کشور بر لزوم خودکفایی در کاغذ تأکید کرد و گفت: ما بیشتر از اینکه به فکر واردات کاغذ باشیم، باید سراغ خودکفایی کاغذ و احیای کارخانه‌ها برویم. اما کسی این قضیه را جدی نمی‌گیرد چون مافیای کاغذ همیشه منافع خود را در واردات می‌بیند.
وی ادامه داد: ده‌ها کارخانه در کشور داریم که چون تحت نظارت و کنترل نیستند به‌جای تولید کاغذ در واقع خمیر کاغذشان را صادر کرده و می‌فروشند. بنابراین اراده‌ای برای حل مشکل کاغذ و خودکفاشدنش نیست در حالی که چاره‌ای جز این نداریم.
تورانیان معتقد بود: امروز حیات و فرهنگ نشر زیر سؤال رفته، دولت فعلی هیچ راهکاری برای کاغذ ندارد، تا جایی که قیمت کتاب چندین برابر افزایش یافته و نه ناشر قادر به انتشار کتاب است و نه مصرف‌کننده جرات تهیه‌اش را دارد.
وی با اشاره به تخصیص ارز دولتی به واردات کاغذ افزود: ما فقط در لیست بانک مرکزی هستیم اما این‌قدر گرفتن ارز سخت شده که خیلی‌ها از آن انصراف دادند. وقتی دولت اراده‌ای برای حل مشکلات ندارد حتی خود ما حاضریم بدون ارز کاغذ بیاوریم.
او بیان کرد: چطور در حوزه دفاعی و موشک‌سازی همتی والا داریم و به چنین درجه‌ای رسیده‌ایم اما در حوزه کاغذ نمی‌توانیم به سمت تولید برویم؟ امروز در حوزه نشر باید اعلام خطر کرد. چون همین الان هم خیلی از ناشران ورشکسته هستند و کار را رها خواهند کرد.
** پول مفتی به اسم یارانه ما را غافل کرده
در ادامه حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: ما ظرفیت تولید کاغذ را داریم، یعنی می‌توانیم نه‌تنها نیاز کاغذ داخل بلکه صادرات را هم پوشش دهیم. اینکه خمیر کاغذ را به‌جای تولید صادر می‌کنیم ازدست‌دادن فرصت‌های نشر است.
وی افزود: تولید کاغذ باید در برنامۀ دستگاه‌ها و حتی به‌عنوان مصوبه‌ای در دستور کار مجلس قرار گیرد. گاهی پول مفتی به اسم یارانه ما را غافل کرده در حالی که مجبوریم بر اقتصاد غیرنفتی تکیه کنیم و از این فرصت امروز جامعه استفاده کنیم و به سمت تولید برویم.
وی در عین حال تأکید کرد: نه اینکه همه چیز را در کشور تولید کنیم اما وقتی تولید توجیه اقتصادی دارد نباید از آن غفلت کرد. کاغذ از آن دست کالاهاست که می‌توان به سمت تولیدش رفت.
پژمان‌فر اعتقاد داشت: یارانه به‌عنوان عاملی برای برون‌رفت از مشکلات نه‌تنها نتوانسته راهکاری باشد، بلکه موجب ایجاد رانت شده است و بدتر اینکه این یارانه به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد. وقتی کالایی حاشیۀ سودش بالا باشد، همان جا هم رانتش افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه دادن یارانه و ارز ۴۲۰۰ تومان در واردات کاغذ مشکل را حل نمی‌کند، اضافه کرد: راه‌حل مشکلات کاغذ در تولید داخل و سپردن کار به افراد کاردان است. اگر بازار رقابتی ایجاد شود، دیگر جایی برای دلالان نمی‌ماند. چون هدف این‌ها لزوماً واردکردن کاغذ نیست بلکه به دنبال استفاده از یارانه هستند.
این نمایندۀ مجلس تصریح کرد: فضای فعلی کاغذ یک تهدید برای بازار نشر است چون انگیزه‌ای برای کار نیست. دیدتان به سمت افق نجات‌بخش برود و نه موقتی. در کوتاه‌مدت هم لااقل روی نظارت متمرکز شویم.
** حتی در مواد اولیۀ تولید کتاب دچار مشکل هستیم
سیدغلام‌رضا حسینی مدیرعامل پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی و از اعضای حاضر در این نشست این‌چنین گفت: من معتقدم هر اتفاقی که در نشر رخ می‌دهد، به کاغذ برمی‌گردد. در حالی که هم‌اکنون سهم کاغذ در تولید کتاب سهم پایینی است. ما حتی در مواد اولیۀ تولید کتاب دچار مشکل هستیم.
وی همچنین عنوان کرد: میانگین قیمت کاغذ همچنان به‌صورت تصاعدی در حال افزایش است. متعاقباً قیمت تمام‌شدۀ کتاب هم مشخص نیست و نظارتی بر آن وجود ندارد. این اثرش را بر کاهش مخاطب خواهد گذاشت با این وضعیت نمی‌توان برنامه‌ریزی بلندمدتی کرد.
وی خاطرنشان کرد: ما به‌عنوان مجمع ناشران انقلاب اسلامی، باید به دنبال سند خودکفایی تولید کاغذ باشیم و افق خودکفایی را هم نهایتاً ۱۴۰۴ بگذاریم، نه زمانی طولانی‌تر. حتی سبک مصرف کتاب هم داشته باشیم، نه اینکه مثل برخی مدارس جشن سوزاندن کتاب بگیریم. انتظار این است که به این اقدامات نادرست حساسیت نشان دهیم.
