اولین کتاب چاپی و چاپخانه در ایران

اولین و قدیمی ترین چاپخانه در کشور ایران و همچنین در خاورمیانه، در سال ۱۶۳۸ میلادی در جلفای اصفهان تاسیس شد و اولین کتاب ایران توسط این چاپخانه به چاپ رسید.

اولین و قدیمی ترین چاپخانه در کشور ایران و همچنین در خاورمیانه، در سال ۱۶۳۸ میلادی در جلفای اصفهان تاسیس شد و اولین کتاب ایران توسط این چاپخانه به چاپ رسید.

در آن زمان وقتی خبر اختراع ماشین گوتنبرگ در آلمان به گوش خلیفه ی جلفا می رسد، تصمیم تاسیس یک چاپخانه توسط خلیفه ی جلفا در کلیسایی به نام وانک واقع در اصفهان امروزی توسط ایشان گرفته می شود و آنها پس از یک سال و پنج ماه تلاش موفق به چاپ اولین کتاب در ایران به نام کتاب زبور حضرت داوود می شوند و این سرآغاز تاریخ چاپ در ایران است. این اتفاق در حالی در ایران رخ می دهد که هنوز کشورهایی مثل هندوستان و مصر به علت عدم وجود چاپخانه در کشورشان تمام کتاب های خود را به روش استنساخ تکثیر می کردند. در یادداشتی از مقدمه ای که مطعلق به کتاب زبور حضرت داوود نوشته شده است به این موضوع اشاره شده که کل اعضا چاپخانه یک سال و پنج ماه بدون وقفه و به صورت شبانه روزی برای چاپ این کتاب تلاش نمودند و علت آن عدم وجود تجربه کافی و همچنین عدم وجود یک استاد در چاپ بوده است.

۱۸۱ سال بعد از تاسیس چاپخانه ی جلفا، به دستور عباس میرزا چند تن برای آموختن فنون چاپ و چاپخانه به کشورهای انگلیس و روسیه اعزام شدند و آن ها پس از آموختن تمامی فنون چاپ، دستگاه های چاپ حروف سربی و بعد از آن دستگاه های چاپ حروف سنگی را وارد ایران نمودند. پس از آن عباس میرزا در جهت راه اندازی و بهره برداری از دستگاه های چاپ، دستور ساخت اولین چاپخانه ی سربی در تبریز را صادر می کند و بدین ترتیب اولین کتاب فارسی نیز در ایران در سال ۱۲۳۳ هجری قمری در شهر تبریز به عنوان رساله فتحنامه که توسط میرزا ابوالقاسم قائم مقام نوشته شده بود، به چاپ می رسد.

پس از تاسیس چاپخانه ی سربی در تبریز، چاپخانه ای دیگر واقع در شهر اصفهان در سال ۱۲۸۷ هجری قمری از طرف سید محمد حاج آقا با نام حبل المتین تاسیس شد و فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد.

لازم به ذکر است که پیش از تاسیس چاپخانه حبل المتین چاپخانه های دیگری در اصفهان تاسیس شده بودند و کتابی نیز به نام رساله حسینیه توسط یکی از این چاپخانه ها تکثیر شده بود که متاسفانه اخبار موثقی در مورد نحوه ی عملکرد این چاپخانه ها در دسترس نیست. علاوه بر این، شنیده ها از وجود چاپخانه ای دیگری در ایران به نام چاپخانه استپانیان که متعلق به دکتر هوانس استپانیان و برادرانش که در سال ۱۹۴۵ میلادی تاسیس شده بود، اطلاع می دهد. عمده فعالیت این چاپخانه تکثیر کارهایی با تیراژ کم از قبیل دعوتنامه، انواع اطلاعیه و برخی از کارت های ورودی و … بوده است. به طور حتم نمی توان گفت که کتاب خاصی در این چاپخانه به چاپ رسیده است یا خیر، اما شنیده ها حاکی از عدم تکثیر هیچ کتابی توسط این چاپخانه است. درحقیقت چاپخانه استپانیان ادامه ی کار چاپخانه لازاریت که چندین سال قبل توسط دکتر هوانس استپانیان خریداری شده بود را ادامه داده.

پس از تاسیس این چاپخانه ها در دوره های مختلف صنعت چاپ ایران به صورت چشمگیری دگرگون شد و صنایع مختلف به صنعت چاپ روی آوردند این موضوع باعث رونق چاپخانه ها شد و تعداد آنها به صورت روزافزون در اکثر مناطق ایران افزایش یافت