افزایش تمرکز با مدیریت فضای ذهنی
نویسنده: مهدی زارع سریزدی
ذهن با وجود تمامی قابلیت‌هایی که برایمان به‌همراه دارد، به‌‌دلیل همان قابلیت‌ها، به ابزاری برای پرت‌شدن حواس تبدیل می‌شود و باید آن را مدیریت کرد.
مدیریت و بهبود تمرکز یکی از نقاط پایه‌ای مدیریت زمان در فعالیت‌های شخصی و کاری محسوب می‌شود. در بخش‌های گذشته، مدیریت تمرکز را در فضاهای دیجیتالی و ذهنی بررسی کردیم و در مطلب حاضر، نقش مدیریت ذهن را در حفظ و بهبود تمرکز شرح می‌دهیم. همچنین، راهکارهایی ارائه می‌کنیم تا به‌کمک آن‌ها تمرکز در فضای ذهنی خود را بهبود دهید.
حفظ تمرکز در فضای ذهنی
ذهن پایه‌ای‌ترین ابزار انسان برای انجام کارها است. قطعا هر فعالیتی که صرف‌نظر از محیط انجام می‌دهیم، ذهن مدیریت می‌کند. ایده‌های جدید همگی از ذهن متولد می‌شوند و خلاقیت بدون کمک ذهن با بهره‌وری چشمگیر ممکن نخواهد بود. ایده‌هایی که گاه و بی‌گاه به ذهن ما خطور می‌کنند، باعث پرت‌شدن تمرکز از وظیفه و هدف اصلی می‌شوند. اگرچه همه‌ی ایده‌ها برای افراد، به‌ویژه افراد خلاق و کارآفرینان ارزشمند هستند، تنها با مدیریت صحیح آن‌ها می‌توان به دستاوردی مهم از هریک دست یافت. درواقع برای مدیریت ایده‌ها و بررسی همه‌ی آن‌ها در زمان مناسب، به سیستمی کامل نیاز داریم.
سیستم مدیریت ایده‌های ذهنی مراحل متعددی دارد. در ابتدا باید بپذیرید همه‌ی ایده‌ها باارزش هستند و حتی اگر برایتان کارایی نداشته باشند، برای فردی دیگر مفید خواهند بود. درنتیجه، ابتدا سیستمی برای جمع‌آوری همه‌ی ایده‌ها داشته باشید؛ مانند فضای فیزیکی که عوامل حواس‌پرتی را در جعبه‌ای نگه‌داری کردیم و برای ایده‌های ذهنی هم ابزاری مانند ایمیل یا دفترچه یادداشت کوچک و دردسترس را تصور کنید که همه‌ی ایده‌ها در همان لحظه‌ی جرقه‌زدن باید در آن نوشته شوند.
برای ذهن خود فایروال بسازید و ایده‌های مزاحم را مسدود کنید
پس از جمع‌آوری ایده‌ها باید زمانی را برای پردازش آن‌ها اختصاص دهیم. در مرحله‌ی پردازش، ایده‌ها را به‌نوعی فیلتر می‌کنیم. ایده‌های مرتبط با هدف اصلی کار و ارزشمندترین موضوع جدا و اجرا و سایر ایده‌ها را در فهرستی دیگر ثبت می‌کنیم. این فهرست شامل ایده‌هایی خواهد بود که «شاید» روزی برای ما کارساز باشند. سپس دوره‌ی زمانی مثلا یک یا دو ماهه برای پردازش و فیلتر مجدد فهرست مذکور اختصاص می‌دهیم. شاید یکی از ایده‌ها، چند وقت بعد برای ما کارساز باشد. اگر در دوره‌های پردازش ثانویه هم کاربردی برای ایده‌های موجود در فهرست پیدا نکردید، بازهم به نگه‌داری آن‌ها ادامه دهید.
راهکار دیگر برای حفظ تمرکز در فضای ذهنی، ساختن فیلتر خودکار (شبیه به فایروال کامپیوتری) برای ذهن است. این کار با ساختن جدولی ساده با سه ستون انجام می‌شود: ستون «بله» ایده‌ها و فکرهایی هستند که اجازه‌ی ورود به ذهن شما را دارند (ایده‌های مرتبط با کار یا ایده‌های سازنده و خلاقانه) و ستون «خیر» ایده‌هایی هستند که نباید وارد ذهن شوند (فکرهای منفی، عصبانیت، ایده‌های نامرتبط با کار و موارد مشابه) و ستون «شاید» ایده‌هایی را شامل می‌شود که شاید زمانی برای شما مفید باشند. با ساختن این جدول، بهبود آن و به‌نوعی حفظ‌کردن موارد موجود، تعداد ایده‌های ورودی شما کاهش می‌یابد و شاید ایده‌های خلاقانه‌ی بیشتری دریافت کنید.
بهبود تمرکز در فضای ذهنی
برای بررسی راهکارهای حمله‌ای مدیریت تمرکز در فضای ذهنی، یعنی همان راه‌های بهبود تمرکز در این فضا، باید مجددا تعریف تمرکز را یادآور شویم. تمرکز به‌‌معنای اختصاص‌دادن همه‌ی منابع موجود برای هدفی است که بیشترین ارزش را برای ما دارد. اکنون پیداکردن همین اهداف یا حوزه‌های تمرکز، نکته‌ای برای بهبود تمرکز در فضای ذهنی خواهد بود. حال باید از خود بپرسیم چگونه ارزشمندترین موضوعات را برای خودمان پیدا کنیم؟
استعدادها نکاتی مهم برای تمرکز هستند. درواقع، بهبود استعداد می‌تواند به رشد شخصی کمک کند و باید تمرکز اصلی فعالیت با هدف پیشروی در استعدادها باشد. برای پیداکردن استعدادها، باید ترکیبی از موهبت و علاقه و مهارت را به‌کار بگیریم. فهرستی از موهبت‌های خود (استعداد‌های ذاتی) خود آماده کنید. همین کار را برای کارهای موردعلاقه و مهارت‌های شخصی نیز انجام دهید. درنهایت در سه فهرست ایجادشده، به‌دنبال کلمات مهم مشترک باشید. اگر عبارت یا کاری در هر سه فهرست مشترک باشد، می‌تواند به استعداد شما یا همان هدف تمرکز تبدیل شود.
داشتن چشم‌انداز یکی دیگر از ابزارهای کاربردی برای افزایش تمرکز در فضای ذهنی محسوب می‌شود. چشم‌انداز مسیر فکری و کاری شما را مشخص می‌کند و به فعالیت‌ها جهت می‌دهد؛ اما چگونه چشم‌انداز خود را تدوین کنیم؟ تدوین چشم‌انداز راه‌های متعددی دارد. ما در این مطلب راهکاری ساده را برای تدوین چشم‌انداز شرح می‌دهیم. برای این کار ابتدا باید فضایی کاملا آرام و بدون حواس‌پرتی (خصوصا از نوع دیجیتالی) پیدا کنید.
در فضای تدوین چشم‌انداز، چند دقیقه به سه سؤال اساسی مرتبط به آینده‌ی خود فکر کنید:
می‌خواهم پنج سال آینده چه کسی باشم؟
می‌خواهم پنج سال آینده چه کاری انجام دهم؟
می‌خواهم پنج سال آینده چه دارایی‌های داشته باشم؟
پس از چند دقیقه فکرکردن به سؤال‌های بالا، پاسخ به هریک را یادداشت کنید. درنهایت با ترکیب پاسخ‌ها، به چشم‌انداز جامعی برای آینده‌ی خود می‌رسید. پس از بازبینی و اصلاح نهایی این چشم‌انداز که نباید بیشتر از یک صفحه باشد، آن را در نزدیکی خود قرار دهید و در دوره‌های زمانی کوتاه، نگاهی به متن و اهدافش داشته باشید. همین مرور منظم اهداف، به افزایش تمرکز شما روی ایده‌های کارساز منجر می‌شود.
