استفاده از کاغذ ایرانی برای نشر کتب
به گزارش چاپ و نشر به نقل از ایرنا، در سال‌های گذشته، کاغذی که با استفاده از یارانه دولتی خریداری می‌شد، میان ناشران توزیع شده است. هرقدر موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران روی عدالت بر توزیع کاغذ میان ناشران توسط این موسسه و نظارت اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان و بعد از آن انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان تاکید داشت، همیشه ناشرانی بودند که از عدم دریافت کاغذ یا دریافت آن به مقداری که نیاز انتشار تنها یک کتاب را تامین کند، ناراضی بودند.
این در حالی است که اواسط دی‌ماه ۱۴۰۱ علی رمضانی در جلساتی که با خبرنگاران حوزه کتاب داشت، روی این موضوع تاکید کرد. او سه شرط برای دریافت کاغذ دولتی اعلام کرد. او اولویت دریافت کاغذ با یارانه دولتی را بر ناشرانی گذاشت که کاغذ دریافت نکردند. ملاک دوم، شمارش بعد از قراردادن کتاب‌های منتشر شده در انبار، چاپخانه، یا محل دیگری از سوی ناشر است.
در این بخش باید ناشر به میزانی که کاغذ دولتی دریافت کرده است، کتاب منتشر کرده باشد. نظارت بر این بخش ابتدا تا پایان مهرماه از سوی اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران انجام می‌شد اما از اول آبان‌ماه ۱۴۰۱ این نظارت به انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان واگذار شده است.
این بخش دارای اهمیت بالایی است، به همین دلیل چند مساله در این بخش مطرح می‌شود تا در صورت داشتن آن خصوصیات، به ناشر باز هم کاغذ دواتی تعلق بگیرد. از جمله اینکه باید حداقل به میزان ۸۰ درصد کاغذهای دریافتی قبلی، در شکل کتاب شمارش شوند. شمارش در این بخش از روی عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی چاپ شده است» انجام می‌گیرد.
دریافت کاغذ دولتی و قیمت‌گذاری بالا برای کتاب
به گفته مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، درج این جمله از ملاک‌های تخصیص کاغذ به ناشران بود؛ البته در دوره قبل این بند آئین‌نامه اجرایی نمی‌شد. از ابتدای زمان توزیع کاغذ در دوره جدید، درج این عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی چاپ شده است» برای ناشران الزامی شد. کتاب‌هایی که این عبارت را نیاوردند در شمارش پذیرفته نشد. این در حالی است که برخی ناشرانی که حجم بسیار زیادی کاغذ گرفتند، پرچمدار قیمت‌گذاری بالا هم بودند و به مخاطب اجحاف کردند.
توصیه دیگر این بود که ناشران بنویسند «این کتاب با کاغذ ایرانی چاپ شده است»
دلیل این تاکید هم روشن بود، زیرا روند شکل‌گیری کتابی که با استفاده از کاغذ دولتی انجام شود، برای ناشر کم هزینه‌تر از تولید کاغذ با استفاده از کاغذی است که از بازار خریداری کرده است. در نتیجه باید کتاب‌هایی که با استفاده از کاغذ دولتی منتشر می‌شود، ارزان‌تر از دیگر کتاب‌ها باشند.
در ماه‌های اخیر کتاب‌هایی وارد بازار شدند که در تهیه آن‌ها از کاغذ مازندران استفاده شده بود. این کاغذ هم توسط دولت توزیع می‌شود. اما برخی از ناشران که عناوینی با استفاده از این کاغذ منتشر می‌کنند، در کتاب هیچ اشاره‌ای به این موضوع ندارند و مشاهده شده که کتاب‌های کم برگ با قیمت‌هایی که گاهی بالاتر از میانگین بازار کتاب است، ارائه می‌شود.
علی رمضانی درباره الزام ناشرانی که کتابی را با استفاده از کاغذ دولتی منتشر کردند در درج جمله «این کتاب با کاغذ دولتی چاپ شده است» به خبرنگار کتاب ایرنا گفت: چنانچه اثر با کاغذ خارجی دریافتی از سامانه منتشر شده باشد، ناشران همچنان موظف به درج عبارت هستند. در خصوص کاغذ ایرانی این مطلب الزام نبود و توصیه بود. توصیه دیگر هم این بود که بنویسند «این کتاب با کاغذ ایرانی چاپ شده است».
لزوم احترام به حقوق مخاطب
به گفته کارشناسان، عمر کاغذ ایرانی کوتاه است و بعد از دو سال تغییراتی در بافت آن ایجاد خواهد شد. به همین دلیل برخی از کارشناس‌ها توصیه کردند که بهتر است در چاپ کتاب‌های آموزشی و کتاب‌هایی که برای دانش‌آموزان مورد استفاده قرار می‌گیرد، از کاغذ مازندران استفاده شود.
حقوق مخاطبان هم در تولید کتاب درنظر گرفته شود
هرچند بافت، رنگ و شکل کاغذ مازندران برای افرادی که در حوزه کتاب و نشر فعال هستند، قابل تشخیص است، اما ممکن است مخاطب متوجه این مساله نشود و کتابی را که با کاغذ مازندران چاپ شده است، با قیمت کتابی که با کاغذ تحریر یا بالک منتشر شده، تهیه کند و بعد از چند سال متوجه تغییرات کاغذ شود.
در چنین شرایطی آیا حقوق مخاطب نادیده گرفته نمی‌شود؟ شاید قبل از اینکه دیر شود، لازم باشد تا به این مساله رسیدگی شود و بیرون از اجرای عدالت میان ناشران، حقوق مخاطبان هم در تولید کتاب درنظر گرفته شود تا شاهد نابودی اعتماد دوستداران کتاب به ناشران نباشیم.
